Czym jest OSR?

Wielkimi krokami zbliża się na Błękitnym Kluczu tydzień gier OSR. Warto więc powiedzieć sobie, czym te gry są i dlaczego warto wpaść i z nami w nie pograć.

Podsumowanie dla zajętych. Gry OSR mogą okazać się dla Ciebie ciekawe jeżeli:

• chciałbyś doświadczyć, jak w RPG grało się u korzeni tego hobby,
• lubisz sam znajdować rozwiązania dla zagadek i wyzwań zamiast „rzucać na inteligencję”,
• lubisz przygody w żyjącym świecie, który reaguje na twoje poczynania,
• nie chcesz, żeby Mistrz Gry prowadził cię po szynach wymyślonej przez siebie fabuły,
• lubisz prostsze mechanicznie systemy,
• nie boisz się realnego ryzyka śmierci twojej postaci.

Zaintrygowany? Spróbujmy więc przyjrzeć się bliżej, czym jest nurt gier OSR.

Czym jest ten cały o-es-er?

OSR (Old School Renaissance/Revival) to skrót oznaczający Renesans (lub Odrodzenie) Starej Szkoły. Narodził się on w pierwszych latach XXI wieku w reakcji na wyjście trzeciej edycji Dungeons & Dragons (D&D), co spowodowało (jak każda zmiana) sprzeciw części fandomu i zainteresowanie powrotem do wcześniejszych edycji gry, a także dyskusję o tym, jak grało się w D&D u początków tego hobby.

Wydaje mi się, że nam, Polakom, trudno jest instynktownie poczuć, o co w tym ruchu chodziło. W Polsce RPG pojawiło się dużo później, a D&D nigdy nie miało tak dominującej pozycji, jak w Stanach Zjednoczonych. Tego klimatu, który „stara szkoła” próbowała odtworzyć, u nas po prostu nigdy do końca nie było. Czy warto więc w ogóle tym się interesować? Zdecydowanie tak! Uważam, że paradoksalnie ruch OSR reprezentuje wiele współczesnych trendów w RPG i oferuje ciekawy rodzaj rozgrywki.

Zacznijmy jednak od tego, że (jak o wszystko w fandomie) toczą się kłótnie o to, czym w ogóle jest lub nie jest OSR. W najściślejszym tego słowa znaczeniu system OSR to taki, na którym można bez mechanicznych modyfikacji poprowadzić przygody pisane do najwcześniejszych wersji D&D, takie jak The Keep on the Borderlands. Zwolennicy takiej purystycznej definicji ograniczają gry OSR do pierwszych kilku wersji D&D oraz licznych retroklonów (czyli przeorganizowanych, ale niezmienionych zasad) tej gry. Najbardziej znanym w Polsce reprezentantem jest zapewne wydane w naszym języku Old School Essentials.

OSR-owy styl grania

W szerszym tego słowa znaczeniu OSR to pewien konkretny styl grania w RPG, inspirowany początkami tego hobby. Podkreśla on rolę Mistrza Gry jako neutralnego arbitra, przedstawiającego wyzwania, które gracze próbują rozwiązać. Mantrą jest rulings, not rules, czyli „rozstrzygnięcia, nie zasady”. Gry OSR nie próbują przewidzieć każdej możliwej sytuacji i są zwykle oszczędne mechanicznie. Mistrz Gry ma podejmować decyzje, jak rozwiązać przypadki nieprzewidziane w zasadach, a później spójnie się tych decyzji trzymać.

Neutralność Mistrza Gry jest wspierana również przez „sandboxowy” sposób grania. Narzędzia takie jak tabele losowe, definiujące spotkania (encounters – zwykle z potworami), z którymi graczom przyjdzie się zmierzyć, czy przygotowane z góry mapy do eksploracji, mają uniemożliwić niezgodne z duchem tego stylu gry „oszukiwanie” poprzez umieszczanie wygodnych fabularnie elementów na drodze postaci graczy. Celem gry nie jest tu opowiedzenie z góry wymyślonej historii. Historia powstaje w sposób emergentny.

Drugim ważnym założeniem jest akcentowanie umiejętności gracza: to gracz rozwiązuje postawione przed nim problemy, ze swojej postaci korzystając bardziej jak ze swego rodzaju narzędzia. Dlatego systemy OSR mają większą tolerancję dla wysokiej śmiertelności. Znormalizowana jest śmierć postaci graczy i losowanie w takiej sytuacji nowych postaci. Częścią tego nurtu jest rozwijanie swoich umiejętności jako gracz, żeby twoje kolejne postacie miały lepsze szanse na przetrwanie i sukces.

Jest więcej elementów kojarzonych z tym stylem gry, o których wspomnę tu tylko w przelocie: nacisk na zarządzanie zasobami, powiązanie mechanicznego rozwoju postaci ze zdobywaniem skarbów, eksploracja lochów (dungeon crawling) i dziczy (wilderness adventures), wspomaganie się najemnikami, a także stopniowe przejście do domain level play. Oznacza to dojście do momentu, kiedy postacie graczy gromadzą tak duże bogactwa i władzę, że są w stanie wykrajać własne domeny w świecie. Tu najwyraźniej widać korzenie RPG w grach bitewnych.

Innowacje w nurcie OSR

W ostatnich kilkunastu latach OSR-owy styl grania coraz wyraźniej oddziela się jednak od mechanicznego bagażu wczesnych edycji D&D. Gry takie jak Knave, Into the Odd czy Mörk Borg reprezentują niemal te same wartości i podejście do gry, odchodząc jednocześnie od ścisłego kopiowania zasad wczesnych edycji D&D. Dla odróżnienia gry te często określa się mianem NSR (od New School Revolution lub po prostu New OSR).

Jest też wiele systemów poruszających się po peryferiach tego nurtu, zgodnych w różny sposób z duchem OSR/NSR, ale nie zawsze kwalifikowanych jako jego część. Dla przykładu podam tu Dungeon Crawl Classics, Shadowdark czy Stars Without Number.

Gry OSR a inne style gry

OSR często przedstawia się jako przeciwieństwo tzw. story games (takich jak Apocalypse World czy Ostrza w Mroku). Rzeczywiście na pierwszy rzut oka wydają się mieć zupełnie inne cele. W końcu story games koncentrują się na bardziej emocjonalnych i relacyjnych aspektach, które w OSR nie grają centralnej roli. Moim zdaniem jednak te dwa style gry bardzo wiele łączy.

Po pierwsze, w obu tych stylach gry dominuje podejście play to find out: nie planujemy z góry fabuły. Historia to to, co się wydarzy. Ta otwartość i reaktywność stoi w opozycji do bardziej rozpowszechnionego nurtu „tradowego”, gdzie rola Mistrza Gry ma nieco z reżysera, mniej lub bardziej delikatnie popychającego graczy w konkretnym kierunku.

Po drugie, oba te nurty nie boją się przełamywać w różny sposób czwartej ściany. W story games mamy różne narzędzia, które dają graczowi kontrolę nad narracją wykraczającą poza odgrywanie postaci (chociażby retrospekcje w Ostrzach w Mroku). Z kolei w OSR podkreśla się rolę umiejętności gracza, a nie tylko jego postaci. Znów oba te nurty stoją tu w opozycji do „tradowego” stylu gry skoncentrowanego raczej na całkowitym wejściu przez gracza w postać.

Podsumowanie

Gry OSR stanowią ważny element współczesnego świata gier fabularnych. Doświadczenie tego stylu gry może pomóc nam zrozumieć korzenie RPG. Robi to jednak w nowoczesnym wydaniu, oferującym nie tylko nostalgię, ale również wiele ciekawych innowacji.

—gestaltist